21. yüzyıl hava araçlarına yeni bir terim “Yem Dronu”

Eylül 2020'de, Azerbaycan ile Ermenistan arasında Dağlık Karabağ konusunda altı haftalık savaşın ikinci gününde, Ermeni savunma güçleri, birliklerinden birinin karadan havaya füze sistemi kullanarak bir alçaktan uçan, yavaş hareket eden bir nesneyi vurdular. Ancak askerlerin vurduğu şey son teknoloji bir otonom silah değildi: İlk kez 1940'larda eski Sovyetler Birliği tarafından tarımsal izleme ve yönetim için üretilen pervaneli, tek motorlu bir çift kanatlı uçağı imha ettiler.

Azerbaycan açıkça çok sayıda Antonov An-2 pistonlu hafif uçağı insansız hava araçlarına dönüştürmüştü. Çatışma sırasında, defalarca Ermeni hava savunmasını tuzağa düşürmek için kullanılan cephane yüklü kamikaze görevlerine gönderildiler. “Yem dronu" olarak konuşlandırılan An-2, Ermenileri uçaksavar silahlarını soğuk gövdesini ateşlemeye zorladı; bu, savunmasız hedefleri arayan Azerbaycanlı komutanlara savunma pozisyonlarını ifşa eden bir hileydi. Azerbaycan bunu yaparken, Dünyaya An-2 gibi eski donanımların bile yeniden tasarlanabileceğini ve drone savaşlarında etkili bir şekilde kullanılabileceğini gösterdi. Bu orduların giderek artan otonom sistemleri kullanmak için yenilikçi yollar bulmaya devam etmenin bir başka örneği.

Diğerleri, gelecekteki çatışmalarda Azerbaycan'ın yem dronu taktiklerini taklit edecek. Bu tür insansız hava araçları, düşmanın konumlarını ve yeteneklerini açığa çıkarırken aynı zamanda dikkati bir görevin birincil hedeflerinden uzaklaştırmak için etkili araçlar olabilir. Aynı zamanda, bir yem dronu kullanmanın fiyatının, An-2 gibi yaşlanan bir hurdayı kaybetmek anlamına gelebileceğini göz önünde bulundurarak, çok uygun maliyetli. Daha da önemlisi, yerleşik bir uçağı yarı otonom bir araca dönüştürerek, Azerbaycan askeri insansız hava araçlarının yayılmasını yavaşlatmaya yönelik uluslararası çabalarda bir zayıf noktayı da vurguladı.

Dağlık Karabağ'ın yem dronları.

Sovyetler Birliği ilk olarak 1946'da An-2'yi öncelikle ekin tozunu almak için kullanılan bir hizmet uçağı olarak tasarladı. Uçağın popülerliği, kolay kullanım ve düşük bakım gereksinimlerinden kaynaklanıyordu. Bir kullanıcının ihtiyaçlarını karşılamak için kolayca değiştirilebilir. Elbette bu özellikler, An-2'yi yem drone dönüşümü için de güçlü bir aday yaptı. 1950'lerde An-2, Sovyetler Birliği, Polonya ve Çin'de seri üretime girdi ve o zamandan beri kapsamlı hizmet gördü. Ancak, geçtiğimiz sonbahar Dağlık Karabağ'daki çatışmalar sırasında, uçağın genel algısı, özellikle savaş için büyük ölçüde eski olduğu yönündeydi. Azerbaycan bu inancı yok etti ve An-2'yi Ermeni hava savunma mevzilerini bulmak ve kuvvetlerinin hedef alabileceği teçhizatı belirlemek için kullandı.

Azerbaycan, Ermeni hava savunmalarını tuzağa düşürmek ve diğer başıboş mühimmatlara ucuz bir alternatif olarak hareket etmek için An-2'yi tek yönlü, çift amaçlı görevlere defalarca gönderdi, saldırıya geçmeden önce bir hedefin üzerinde “dolaşan” emir taşıyan kamikaze dronlar .

Dağlık Karabağ medyası, bazılarında büyük, patlamamış bombalar bulunan, düşen An-2'lerin görüntülerini ve videolarını yayınlayarak, Azerbaycan'ın dronları sık sık mühimmatla donattığını öne sürdü. Bunun amacı, ölümcül bir saldırının hedefi olmalarına karşın, Ermeni tarafının yeme ateş etmesini garantilemekti.

Azerbaycan kuvvetlerini destekleyen mühendisler, muhtemelen pnömatik otopilot yönlendirme sistemleri kurarak An-2'leri dronlara dönüştürdüler. (Pilotlar güvenliğe paraşütle atlamadan önce uçaklarının rotalarını manuel olarak ayarlamış olsalar da, çatışma sırasında bunun olduğuna dair güvenilir bir rapor yok.)

Aslında Azerbaycan, An-2'lerden insansız hava aracı yapmak için önceki çabalara dayanıyordu. 2018'de Çin, uçağı ıssız bir kargo uçağına dönüştürme yeteneğini başarıyla gösterdi; Azerbaycan farklı bir yol izledi ve araçları savaş için yeniden tasarladı.

Yem dronu olarak kaç tane An-2 kullanıldığını bilmesek de, bu sayı önemli olabilir. 2020 yılının Ağustos ayının sonlarında, Dağlık Karabağ üzerindeki savaşın başlamasından sadece haftalar önce, ticari uydu görüntüleri Azerbaycan'daki Yevlak hava sahasında yaklaşık 60 An-2'yi göstermişti. Bu büyük envanter en az 2016 yılına kadar uzanıyor, ancak Dağlık Karabağ'daki savaşın ilk haftasının sonunda, bu An-2'lerin yarısından fazlası Yevlak’dan ayrılmıştı. Ermeni destekli savunma bakanlığı bu yeni insansız hava aracı tehdidini duyurmaya başladığında, açık kaynak araştırması savaş sırasında en az 11 Azerbaycanlı An-2'nin yok edildiğini belgeledi.

Azerbaycan, çatışmalarda yem dronlarını kullanan ilk ülke değil.

1982 Lübnan Savaşı sırasında İsrail insansız hava araç sistemleri Amerikan yapımı İsrailli savaşçıları izlediklerini düşünerek kandırarak Sovyet yapımı Suriye hava savunma sistemlerini tuzağa düşürmek için kullanıldı. Birkaç yıl sonra, Güney Afrika Hava Kuvvetleri, Küba ve Angola gerillalarına karşı Sınır Savaşı'nda dronlar yerleştirdi. Ve hatta Amerika Birleşik Devletleri, Irak hava savunmalarına karşı Körfez Savaşı'nda büyük başarı elde etmek için kendi yem insansız hava araçlarını kullandı. Her durumda, yem dronları aynı etkiye kullanıldı: Düşman hava savunmalarının dikkatini çektiler, kullanılan uçaksavar sistemlerinin türünü ve yerini ortaya çıkardılar ve onları topçu ateşi veya özel saldırı uçakları tarafından saldırılara karşı savunmasız hale getirdiler.

Bununla birlikte, An-2'nin Azerbaycan’da kullanımı, son derece modern ve teknolojik olarak gelişmiş bir bölgesel çatışmada eski ekipmanın orijinal ve ekonomik bir şekilde kullanıldığını göstermektedir. Özellikle bol miktarda eskimiş ve eski Sovyet donanımına sahip ülkelerdeki diğer ordular, muhtemelen Azerbaycan'ın öncülüğünü takip edecekler. İHA'lar ve diğer modern askeri teknolojiler çatışmalarda giderek daha önemli hale geldikçe, son gelişmelere ve pahalı makinelere ayak uyduramayan ülkeler şüphesiz eldeki ekipmanı kullanacaklar, bu yüzden sonuçları Azerbaycan tarafından elde edilenler kadar karlı olabilir.

Yazar: Hasan Başaran