Turboşaft Motor Geliştirme Projesi’nde Offset Uygulamaları

TUSAŞ Motor Sanayii AŞ’nin (TEI) dergisi “TEI Post”un 137. sayısında, helikopter motorlarında kontrol problemleri ele alınıyor

“TEI Post” dergisinin 137. sayısının tamamına, mobil uygulamamızın dergi bölümünden ulaşabilirsiniz.

Dergide yer alan “Savunma Sanayiinde Offset Kavramı ve Turboşaft Motor Geliştirme Projesinde (TMGP) Offset Uygulamaları” başlıklı yazıyı takipçilerimize sunuyoruz:

SAVUNMA SANAYİİNDE OFFSET KAVRAMI VE TURBOŞAFT MOTOR GELİŞTİRME PROJESİNDE (TMGP) OFFSET UYGULAMALARI

Dünyada offset uygulamaları daha çok askeri offset şeklinde başladı ve gelişti. Offset’in yaygınlık kazanması, 1960’lı yılların sonlarına dayanmaktadır. Offset uygulamaları; hedefler, ihtiyaçlar ve stratejilere göre ülkeden ülkeye ve hatta aynı ülkede projeden projeye değişiklik gösterebilmektedir. İstatistikler gelişmiş ülkeler arasında büyük hacimde offset ticareti olduğunu göstermektedir. Dünya ticaretinin %10’u offset ile gerçekleştirilmekte olup, ABD, İngiltere, İsrail, Güney Kore gibi pek çok ülkenin benimsediği bir uygulamadır.

Uygulamada offset, “Sanayi Katılımı” olarak da anılmaktadır. Ülkemizde özellikle savunma ve havacılık alanında ihtiyaç duyulan ürün ve hizmetlerin yerlileştirilmesi ve yerli sanayinin gelişmesine katkı sağlanması amacıyla, Savunma Sanayii Başkanlığı (SSB) ile gerçekleştirilen projelerde belirli bir yüzde ile zorunlu tutulan Sanayi Katılım Offset (SK/O) faaliyetleri yürütülmektedir.

Offset faaliyetlerinin temelinde ülkemizde;

• Daha önce gerçekleştirilmemiş olan faaliyetlerin gerçekleştirilmesi,

• İhtiyaç duyulan yeteneklerin kazanılması,

• Kalifye iş gücünün artırılması,

• Mevcut imkân ve kabiliyetlerin kullanılması,

• Mevcut kabiliyetlerden yola çıkılarak benzer yeteneklerin farklı yönlerde artırımı,

• Ülke içinde dışa bağımlılığın azaltılması,

• Millî gelirin ülke içerisinde kalmasının sağlanması,

• Dış pazar payının artırımı,

• Rekabet gücü kazandıracak ürün ve üretim çeşitliliği artırımı hedeflenmektedir.

Offset uygulamaları sırasında Türk Savunma Sanayiinin temel taşları olan firmalar tarafından, projelerde alt yüklenici olarak yer alan firmalara ciddi anlamda bilgi akışı sağlanmakta, katma değerli ürün tasarımı ve imalatı kabiliyetleri konusunda yol göstericilik yapılmaktadır. Bu da dış piyasa hakkında vizyon oluşturulmasına destek vermektedir. Ayrıca SSB ile yapılan proje sözleşmelerinin ve offset uygulamalarının gerekliliği olarak; kurulan altyapıların gerek görüldüğünde diğer üniversiteler ve şirketler tarafından kullanılabilir ve gerektiğinde taşınabilir olması, ileride gerçekleştirilecek olan projelere ve çalışmalara hizmet etmesi açısından büyük önem arz etmektedir. Offset uygulamaları üniversitelerin AR-GE çalışmalarına, özellikle deneysel altyapının geliştirilmesine ve bu altyapının tüm ihtiyaç sahipleriyle buluşturulmasına katkı sağlamaktadır.

Ana yüklenici firmaların ihtiyacıyla ortaya çıkan çalışmalar için üniversitelerdeki akademik personel ve öğrenciler ile gerçekleştirilen iş birliklerine;

• Özgün yerli analiz metotlarının geliştirilmesi,

• Farklı deney düzeneklerinin tasarlanması,

• Küçük ölçekli sanayi firmaları ile düzeneklerin üretilmesi,

• Bilgi birikiminin diğer proje ve tezler için kullanılması,

• Akademik açıdan gelişmelerin yayın ve tez olarak yayımlanması örnek olarak gösterilebilir.

Bu aşamalarda çalışan akademik personel ve öğrenciler, çalıştıkları projelerin kapsamına ve görevlerine göre zaman zaman maddi açıdan da desteklenebilmektedir. Ayrıca öğrencilerin savunma sanayi projelerinde tecrübe sahibi olmaları ve savunma sanayi vizyonuna aşinalık kazanmaları; hem kişisel gelişimlerine, hem de savunma sanayi başta olmak üzere ülke ekonomisi gelişimine imkân sağlamaktadır.

OFFSET KATEGORİLERİ

SSB tarafından hazırlanan Sanayi Katılım Offset Rehberi’ne [2] göre üç tür offset kategorisi mevcuttur. Offset kategorileri tanımları Sanayi Katılım Offset rehberindeki [2] ifadeler ile sunulmaktadır (Şekil 1).

Gerçekleştirilen projelerdeki offset faaliyetlerinde, yüklenici firmanın hangi kategorilerden yükümlü olacağı ve offset oranları sözleşme üzerinde SSB tarafından kararlaştırılmaktadır. SK/O yükümlülük süresi, sözleşme süresine göre değişmekte olup, iki yıldan fazla olan sözleşmeler için her bir program dönemi on iki aydır [2].

TURBOŞAFT MOTOR GELİŞTİRME PROJESİ OFFSET FAALİYETLERİ

TEI’de yürütülmekte olan SSB tarafından desteklenen Turboşaft Motor Geliştirme Projesi (TMGP) kapsamında gerek üniversiteler ile gerek diğer sanayi firmaları ile çeşitli offset çalışmaları yürütülmektedir.

Offset kapsamında TMGP sözleşmesine göre yerli olması zorunluluğu olan ve yerli yapılabilecek işler için büyük alt yüklenici firmaların yanı sıra, çok sayıda farklı yan sanayi ve/veya KOBİ firmalarıyla da çalışılmaktadır. İşbirlikleri sırasında karşılıklı yetenek kazanımı, bilgi aktarımı ve farklı çalışma kültürlerini tanıma fırsatı oluşmaktadır. Diğer yandan yan sanayi veya teknokentlerde bulunan firmalar ile çalışmalar yürütülürken; firmaların gelişimine katkı sağlanıp daha kârlı işler yaparak büyümelerine yardımcı olmak hedeflenmektedir. Firmalar arası iletişim artırımı ile ileride farklı projelerde de TEI ya da başka ana yüklenici firmalarla çalışma yapılabilmesinin önünün açılması hedeflenmektedir.

Ek olarak, TEI tarafından TMGP çalışmaları sırasında ortaya çıkan talepler doğrultusunda, Savunma Sanayi için Araştırmacı Yetiştirme Programı (SAYP) [3] Protokolleri imzalandı. (Şekil 2). SAYP çalışmaları SSB tarafından daha önceleri Kategori-C olarak değerlendirilirken, yakın zamanda yapılan değişiklik ile Kategori-C kapsamında değerlendirilmemektedir. Böylece sanayi ve akademiyi buluşturan ve akademik açıdan katkı sağlayan çalışmalar yapılmasına zemin oluşturuldu. Yapılan çalışmalarda makine ve donanımların mülkiyeti üniversitede kalacak şekilde uygulanırken akademik danışmana maddi destek ve firma çalışanı olmayan araştırmacıya burs sağlanmaktadır.

Ayrıca çalışmaların uluslararası düzeyde prestijli konferanslarda sunulması da desteklenmektedir. TMGP offset sözleşmesi gereği üniversiteler ile iş birliği projeleri yapmaya ve alt yüklenici firmalar ile çalışarak, Türk Sanayisinin gelişmesine katkı sağlamaya devam edilecektir. Ülkemizin teknolojik ve ekonomik gelişimi için yerli tasarım, test altyapı sistemleri ve üretimin büyük önem kazandığı bugünlerde özellikle yerli yan sanayi ve KOBİ’lerimizin geliştirilmesi amacıyla TEI offset çalışmalarını büyük titizlik ile sürdürecektir. TEI olarak önümüzdeki günlerde yeni iş birlikleri ve projeler ile çalıştığımız yerli firmaların sayısını artırmak, yüksek katma değerli ürünlerin ülkemizde üretilmesine katkıda bulunmak; bilgi ve teknoloji birikimini ülkemize kazandırmak hedefimizdir.