Türkiye’nin uydu çalışmaları

Türkiye son 25 yılda uzay alanında önemli bir yol kat etmiş ve kendi uydularını üretecek bilimsel ve teknik altyapıya sahip hale gelmiştir. (Türkiye’nin uydu projelerine Tablo’da yer verilmiştir.)

Türkiye, uydu faaliyetlerine ilk olarak haberleşme uyduları ile adım atmıştır.

1994 yılında TÜRKSAT 1B uydusunun fırlatılmasının ardından, sırasıyla 1996 yılında TÜRKSAT 1C, 2001 yılında TÜRKSAT 2A, 2008 yılında TÜRKSAT 3A uyduları fırlatılmıştır. TÜRKSAT 3A, 4A, 4B ve 5A uyduları halen aktiftir. TÜRKSAT 5A haberleşme uydusu 8 Ocak 2021 tarihinde uzaya gönderilmiştir. Tamamen elektrikli itki sistemine sahip olan TÜRKSAT 5A, mevcut aktif haberleşme uydularını destekleyecek şekilde hizmet verecektir. 19 Aralık 2021 tarihinde fırlatılan haberleşme uydusu TÜRKSAT 5B’nin yüksek veri iletim kapasitesi ile geniş bir coğrafyada ülkelerin veri haberleşme altyapısını desteklemesi planlanmaktadır.

TÜRKSAT 6A projesi, ülkemizin milli haberleşme uydusunu geliştirmek hedefiyle yürütülmektedir. Bünyesinde birçok ilki barındıran TÜRKSAT 6A haberleşme uydusunun önümüzdeki yıllarda uzaya fırlatılması ve uydunun haberleşme alanında ülkemizi daha da üst seviyelere taşıması planlanmaktadır.

Uzaktan algılama uyduları da Türkiye’de önemli bir faaliyet alanını oluşturmaktadır. BİLSAT projesi kapsamında, TÜBİTAK Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitüsü (TÜBİTAK-UZAY)’da yer istasyonu ve uydu üretim/test laboratuvarlarının kurulmasının yanı sıra, Çok Bantlı Kamera (ÇOBAN) ve Gerçek Zamanlı Görüntü İşleme (GEZGİN) ekipmanları tasarlanmış ve bu ekipmanlara uzay tarihçesi kazandırılmıştır. RASAT Uydusu projesi kapsamında, uydu montaj, entegrasyon ve test laboratuvarı kurulmuş, uydu tasarım, üretim ve test konularında 100’den fazla uzman personel yetiştirilmiştir. Projede geliştirilen Yüksek Performanslı Uçuş Bilgisayarı (BİLGE), X-bant Verici ve Gerçek Zamanlı Görüntü İşleme (GEZGİN-2) ekipmanlarına uzay tarihçesi kazandırılmıştır.

GÖKTÜRK-2 projesi ile Türkiye yüksek çözünürlüklü bir uyduyu yerli imkânlarla geliştirmiştir. GÖKTÜRK-1 projesi kapsamında metre-altı çözünürlükte bir uydunun tedariki gerçekleştirilmiş, bunun yanı sıra proje kapsamında uyduların üretim ve testlerinin yapılacağı Uzay Sistemleri Entegrasyon ve Test Merkezi (USET), TUSAŞ bünyesinde hizmete girmiştir. 2017 yılında başlatılan İMECE Yer Gözlem Uydusu Projesi ile Türkiye’nin yüksek çözünürlüklü görüntü ihtiyaçlarını karşılamak üzere metre-altı çözünürlüklü uydu geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Hâlihazırda aktif durumda bulunan GÖKTÜRK-1, GÖKTÜRK-2 ve RASAT uyduları uzaktan algılama alanında faaliyet göstermektedir.

Bu çalışmaların neticesinde birçok uydu alt sistemi (uçuş bilgisayarı, verici ve alıcı antenler, uydu yapıları vb.) Türkiye’de geliştirilmiştir. Hâlihazırda çeşitli uydu bileşenlerinin (uydu itki sistemi, Güneş paneli, pil, SAR görev yükü, optik ve radar görev yüklerine ait çeşitli bileşenler vb.) ülkemizde geliştirilmesi ve uzay tarihçesi kazandırılması yönünde çalışmalar devam etmektedir.

Türkiye’de küp uydu çalışmaları 2005 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi bünyesinde başlamıştır. (Türkiye’nin bilimsel ve deneysel küp uydu çalışmalarına Tablo’da yer verilmiştir.) Günümüzde, birçok üniversite ve kuruluş küp uydularla ilgili çalışmalar yürütmektedir.

Dünyada küp uydulara ve küçük uydulara olan ilgi artmaktadır. Nispeten düşük maliyetli ve kısa geliştirme sürelerine sahip ve uzaydan veri alma sıklığını önemli ölçüde arttırabilen bu sistemlere yönelik ülkemizdeki çalışmaların önümüzdeki yıllarda artarak devam etmesi hedeflenmektedir.